Geschreven door Margot Brouwer
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: ZIN
3 juni 2025
Titel: Zero words for ‘zingeving’

Foto: Aleksandr Alalykin / Pexels
Zero words for ‘zingeving’

Laatst ontmoette ik op een conferentie in Belfast de Amerikaanse Maggie en Engelse Emily, twee vriendinnen die samen de podcast Fifty Words For Snow maken (‘Vijftig woorden voor sneeuw’). In deze podcast zoeken zij woorden waarvoor geen Engelse vertaling bestaat, zogenaamde ‘gaten’ in hun taal. Als bekendste Nederlandse voorbeeld noemen ze natuurlijk ‘gezellig’, maar ook ‘niksen’: de kunst van het lekker niks doen. Dan vragen ze of er een Nederlander in de zaal zit die nog meer onvertaalbare woorden weet. Ik steek meteen mijn hand op; ik worstel namelijk al vier jaar met één van deze taalgaten. Eénmaal op het podium vertel ik over mijn boek Sterrenstof zijn wij, dat inmiddels eindelijk van de drukpers rolt, en waarin ik als sterrenkundige een brug probeer te slaan tussen natuurwetenschap en zingeving. Hier hebbben ze wel oren naar: ‘Komt er ook een Engelse vertaling van?’ Daar ligt nu juist het probleem. Het woord ‘zingeving’ is tot mijn frustratie onvertaalbaar.

Struikelend over mijn zinnen probeer ik mijn internationale toehoorders de betekenis ervan uit te leggen. Het woord ‘zin’, als in ‘de zin van het leven’, zou je in het Engels vertalen met meaning. Zingeving wordt dan… meaning-giving? Dat is natuurlijk belachelijk. Wij Nederlanders bedoelen hiermee onze diepmenselijke zoektocht naar betekenis. Maar het is zeker niet hetzelfde als religion: religie verwijst naar een traditionele geloofsstructuur en -gemeenschap die zinzoekers juist ontberen. Net als het opkomende spirituality verwijst zingeving naar een lossere vorm van spiritualiteit, maar toch huiver ik om dat woord voor mijn boek te gebruiken. Denkt men dan niet dat ik wetenschap probeer te combineren met chakra’s, horoscopen en genezende kristallen? Ziehier het probleem. Er bestaat gewoon geen Engels woord dat onze oer-Hollandse zoektocht naar zin kan vertalen. De laatste keer dat ik probeerde om een Amerikaan ons spreekwoord ‘De zin van het leven is dat je er zin in hebt’ uit te leggen, waren mijn zinnen zo onzinnig dat hij dacht dat ik buiten zinnen was.

Hoe komt het dat wij dit woord juist hier hebben, en in de Engelssprekende wereld niet? Mijn eerste intuïtieve verklaring was onze relatieve welvaart. Dat wij rijke Hollanders gewoon weinig anders te doen hebben dan te ‘niksen’ en ons af te vragen: is dit alles? Maar Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke van Dale, vermoedt een diepere oorzaak. Volgens hem werd het woord in 1930 bedacht, maar nog niet door het gewone volk gebruikt. ‘Dat gebeurde pas ná de Tweede Wereldoorlog’, vertelt hij in Trouw, ‘toen er steeds meer bekend werd over wat er precies was gebeurd tijdens de Holocaust.’ Door deze verschrikkelijke gebeurtenis worstelen velen met de vraag hoe ze nog betekenis in hun leven kunnen vinden. Eén van hen is de Oostenrijkse neuroloog en psychiater Victor Frankl. Hij overleeft vier verschillende concentratiekampen, en schrijft hierover in 1946, in zijn boek ‘De zin van het bestaan’. In de zorg voor zijn medegevangenen nam hij waar dat de zin die zij ondanks alles ervoeren – in de vorm van creativiteit, zorg voor anderen of hoop voor de toekomst – hen de kracht gaf om te overleven. Hij citeert dan ook vaak de filosoof Friedrich Nietsche: ‘Hij die een waarom heeft om voor te leven, kan bijna elk hoe verdragen.’

Het ontdekken van deze geschiedenis geeft me een hele andere kijk op zingeving. Het is geen luxeproduct, geen fijn extraatje voor mensen die alles al hebben. Zingeving is juist wat ons overeind houdt als alles om ons heen instort. Het is niet het bovenste topje van de piramide van Maslow, maar de basis. Dit zinvolle inzicht zal ik zeker meenemen als ik op de podcast van Maggie en Emily over de zin van dit onvertaalbare woord mag vertellen.

Bronnen:
• Podcast ‘Fifty Words For Snow’: https://open.spotify.com/show/6LNWa1KT3ThktQIMbShGOx
• ‘Wat zingeving en de Tweede Wereldoorlog met elkaar te maken hebben’, Jasmijn Huisman, Trouw, 15 november 2024: https://www.trouw.nl/religie-filosofie/wat-zingeving-en-de-tweede-wereldoorlog-met-elkaar-te-maken-hebben~bc6ede63/
• De zin van het bestaan (Origineel: Ein Psycholog erlebt das Konzentrationslager), Viktor Frankl, 1946

gepubliceerd op 3 juni 2025